طراحی جعبه دارو یکی از اصلی‌ترین و مهمترین فرایند تولید دارو است. داروها برای هر موقعیتی که استفاده شوند و حتی اگر بیشتر از نقش درمانی به عنوان یک عامل پیشگیری و یا تقویتی مورد استفاده واقع شوند، ناخوشایند هستند و کسی از داشتن و یا استفاده کردن از آنها احساس رضایت نمی‌کند. پزشکان در کنار اینکه تلاش می‌کنند تا با استفاده از دانش و تکنولوژی‌های جدید کارآمدی بیشتری را ثبت کنند و بتوانند ضمن اثر گذاری و نتیجه بخشی بیشتر، عوارض جانبی و طول دوره مصرف را کاهش دهند، نیز تلاش می‌کنند تا با ایجاد تغییر در طراحی جعبه دارو ها و یا ایجاد اسانس‌های مختلف مزه ، مصرف داروها را برای افراد راحت‌تر کنند.
میل و رقبت شخص به مصرف داروها در زمان تعیین شده و در دوره مشخص شده باعث می‌شود تا اثر بخشی داروها افزایش پیدا کند ؛ علاوه بر این نکته حس مثبت داشتن از خوردن دارو و شاید کنی لذت بردن از آن می‌تواند بر روی روند بهبود تاثیر بسزایی نیز داشته باشد. این روزها توجه به سایر ابعاد انسان بیشتر جلب شده است از این رو تلاش می‌شود تا با توجه به همه این بخش‌ها، اثر گذاری بهتر و همچنین روند بهبود و تقویت سریع تر و کامل تری را برای افراد رقم زد. از نمونه فعالیت‌هایی که در این بخش صورت گرفته است، شکل و ظاهر اصلی داروها و همین طور طراحی بسته بندی انواع داروها و همین طور چاپ و طراحی جعبه قرص ها و سایر دارو ها را می‌توان نام برد. در این متن قصد داریم بیشتر در خصوص جعبه داروهای خاص و همین طور اهمیت طراحی و شکل آنها بپردازیم. امید است که مورد استفاده شما واقع شود.
داروها و سلامت و کیفیت آنها از حساسیت های بسیار بالایی بهره مند هستند. هر گونه مشکل و یا نقصی که بتواند کیفیت یا بالانس یک دارو را بهم بزند، مستقیما می‌تواند وضعیت سلامت افراد و فعالیت های زیستی آنها را نیز بر هم بزند و گاه باعث ایجاد آسیب‌ها و مشکلاتی شود که جبران آنها به هیچ عنوان امکان پذیر نیست. با توجه به درکی که نسبت به اهمیت و حساسیت این موضوع وجود دارد ، پزشکان و متخصصان دارو ساز تلاش می‌کنند تا ضمن تمرکز کافی بر روی ترکیبات و اندازه آن ها بر روی عواملی که می‌تواند کیفیت دارو و خواص آن را تحت تاثیر قرار بدهد، نیز توجه کنند.
تحقیق در خصوص شرایطی که هر دارو می تواند در طی آن بیشترین طول عمر ممکن را داشته باشد و هم اینکه موثر عمل کند، از وظایف و سلسله مراتبی است که در طی ساخت یک دارو و عرضه آن بسیار مورد توجه واقع می‌شود و اقداماتی بسیاری در پیش گرفته می‌شود تا بتوان این شرایط را هر چه بهتر ایجاد نمود . یکی از عواملی که می‌تواند بر روی ماندگاری و همین طور حفظ سلامت انواع دارو ها اثر بگذارد، بسته بندی آنها است. در حین طراحی بسته بندی اصلی دارو تلاش می‌شود تا با در نظر گرفتن موقعیت‌هایی که می‌تواند خرابی و افت کیفیت محصول را به همراه داشته باشد، طراحی و نکاتی برای بسته بندی اعمال شود که این موقعیت‌های آسیب زا را رفع کند و از بروز هرگونه عامل بر هم زننده کیفیت و سلامت جلوگیری نماید.
طراحی بسته بندی‌هایی که کاملا پلمپ هستند و امکان رد و بدل شدن هوا در آن ها وجود ندارد و یا بسته بندی هایی که دارو را تا زمان مصرف از در معرض انواع گرد و خاک و عوامل خارجی، حفظ می‌کنند همگی از جلوه‌های تلاش داروسازان و فعالان این حوزه برای ایجاد یک عمر حداکثری مفید برای داروها است.
علاوه بر اینکه بسیار مهم است دارو بتواند کیفیت و سلامت خود را حفظ کند، این نکته نیز مهم است که دارو در حین حمل و نقل و یا انبار شدن به دلیل جابه جایی دچار آسیب نشود. توجه کردن به چنین نکاتی باعث می‌شود تا تولید کنندگان و خریداران عمده دارو بتوانند از ضرر های اقتصادی جلوگیری کنند و تلفات خط تولید یا خرید خود را کاهش بدهند. در این قسمت است که چاپ و طراحی جعبه دارو وارد فاز جدیدی می شود.
مهم است که جعبه دارو بتواند از خود دارو محافظت کند و شرایطی را به وجود بیاورد که حمل و نقل دارو و جاگیر کردن آن آسان‌تر باشد. توجه به این نکات و نکاتی که در ادامه ذکر خواهیم کرد باعث می شود علاوه بر راحتی کار، صرفه جویی‌های اقتصادی زیادی نیز به انجام برسد . از مجموعه نکات و اصولی که در حین طراحی و ساخت جعبه انواع دارو ها در اغلب موارد به آن ها توجه می شود، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
هنگامی که قرار است ابعاد اصلی یک جعبه دارو مشخص شود بسیار مهم است که جعبه کاملا اندازه پوشش و بسته بندی دارو باشد و فقط در حدی که دارو بتواند راحت از جعبه بیرون بیاید یا داخل آن فیکس شود ( در حد چند میلی متر) نیاز است که ابعاد بزرگ‌تر گرفته شود. هر چه ابعاد بزرگ‌تری را انتخاب کنید، داروی شما درون جعبه فضای خالی بیشتری دارد که این نکته باعث می‌شود در اثر تحرک و جابه جایی لق بزند و همین لق زدن مشکلات جانبی زیادی مانند سر و صدا و یا شکستن شیشه‌ها و... به همراه خواهد داشت علاوه بر این ها هر چقدر ابعاد بزرگ تری را انتخاب کنید مصرف مواد اولیه شما نیز افزایش خواهد یافت. این دو نکته در پیرو ابعاد می‌توانند در تعداد بالا در صورت مد نظر قرار نگرفتن، ضررهای زیادی را ایجاد کنند.
جعبه دارو ها اغلب به شکل مکعب و مکعب مستطیل است. چنین شکل و فرمی باعث می‌شود شما بتوانید با فشردگی بیشتر و همین طور بدون باقی ماندن فضای پرت دارو ها را در قفسه‌ها و یا جعبه‌های بزرگ برای حمل و نقل بچینید از سوی دیگر چنین جعبه‌هایی راحت تر در موقعیت‌های مختلف مانند قفسه‌های یخچال جای می‌گیرند که همین می‌تواند دردسر های مشتریان را برای جای دادن دارو کاهش دهد. شاید به نظر برسد این نکات تاثیر محسوسی ندارند، اما در تعداد بالا توجه به این نکته می‌تواند از هزینه‌های حمل و نقل و همین طور انبار داری دارو به شدت بکاهد.
کاغذ ها و مقوا های معمول و حتی بازیافتی می‌توانند برای چاپ و طراحی جعبه دارو مورد استفاده واقع شوند ؛ اما استفاده از آنها اگر چه قیمت پایینی دارد اما مقاومت کمی را ایجاد می‌کند و جعبه زود پاره می‌شود یا در اثر کوچک‌ترین رطوبت از هم گسسته می‌شود که این اتفاقات هزینه‌های به مراتب سنگین‌تری را در بر خواهند داشت از این رو توصیه می‌شود از انواع کاغذهای روغنی و یا کاغذهایی که روکش پلاستیکی دارند برای جعبه سازی دارو ها استفاده شود. این دست از کاغذها ضخیم‌تر هستند و در برابر رطوبت مقاوم‌ترند که باعث می‌شود استحکام و طول عمر جعبه افزایش پیدا کند و حتی محافظت بهتری برای دارو اعمال شود.
این نکات همان طور که گفته شد ابتدایی و در اغلب موارد نا محسوس هستند ؛ اما بایستی بدانید که تمامی فعالان این حوزه هنگام طراحی و انتخاب جعبه های دارو، همه این نکات را با توجه به شرایط خود و نوع داروی خود مد نظر قرار می دهند و از آن نتیجه مثبت نیز می‌گیرند.
مراحل طراحی اساس جعبه و انتخاب ویژگی‌های ساختاری جعبه مانند فرم هندسی، جنس و ابعاد پس از اینکه با موفقیت به پایان رسیدند، نوبت به چاپ و طراحی جعبه دارو می‌رسد. برای اینکه طراحی جعبه دارو با موفقیت و همین طور کارآمدی همراه شود، در ابتدا طراح باید شناخت نسبی به دارو ها و اطلاعاتی که لازم است روی جعبه داروها دیده شود، داشته باشد. این اطلاعات می توانند با توجه به نوع دارو متفاوت باشند ؛ اما این تفاوت بیشتر در جزئیات دیده می‌شود و در اصل قضیه فرق چندانی وجود نخواهد داشت. از نمونه اطلاعاتی که باید ذکر شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• نام دارو: مهمترین و بدیهی‌ترین داده ای که باید طراحی شود همین است. لازم است فونت انتخابی ساده و واضح باشد و ابعاد چاپ نام کاملا محسوس بوده و از فاصله نیز قابل تشخیص باشد. خوب است اگر تلفظ فارسی نام دارو نیز در کنار نام انگلیسی نوشته شود.
• دوز دارو: هر دارو از هر خانواده ای که باشد، در دوز های مختلفی تولید و تجویز می‌شود. مهم است که دوز داروی مورد نظر واضح و خوانا روی جعبه ذکر شود تا اشتباهی در انتخاب صورت نگیرد. یکی از مهمترین ویژگی‌هایی است که یک جعبه دارویی به خصوص جعبه داروهای خاص باید داشته باشد.
• محدودیت‌های مصرف: هر دارو می‌تواند برای گروه خاصی از افراد محدودیت مصرف داشته باشد. روی جعبه دارو بایستی این اطلاعات به دقت ثبت شوند تا از بروز آسیب‌ها و مسمومیت‌های دارویی جلوگیری شود.
• عوارض جانبی: عوارض جانبی پس از مصرف و همین طور حالاتی که دارو می‌تواند پس از مصرف به وجود بیاورد مانند : خواب آلودگی نیز بایستی با وضوح و جزئیات بالا ذکر شود و در صورت لزوم هشدار‌هایی مانند عدم رانندگی پس از مصرف نیز حتما روی جعبه نوشته شود.
• تاریخ انقضا و تاریخ تولید دارو
• طریقه مصرف: داروها با توجه به وضعیت سلامتی هر شخص و با تشخیص پزشک معالج تجویز می‌شوند و طریقه و میزان مصرف آنها مورد به مورد متفاوت است با این حال هر دارو دارای یکسری اصول مصرف است که در همه شرایط صدق می‌کند مانند دستور العمل‌های آماده سازی شربت‌های پودری و..... مهم خواهد بود این اطلاعات به دقت ذکر شوند.
• علامت‌ها و نشان‌های استاندارد: هر دارو چه تولید داخل و چه تولید خارج دارای یکسری از نمادهای سلامت و تایید وزارت بهداشت است همچنین امروزه کدهایی برای رهگیری دارو ها ارائه می‌شوند که وجود این کدها روی بسته ضروری خواهند بود.
• ترکیبات: مهم است که حتما ترکیبات و مواد اولیه به کار رفته در دارو روی جعبه آن به دقت ذکر شود.
این دست از اطلاعات، داده هایی هستند که بایستی حتما بر روی جعبه داروها درج شوند و خوب است در طی فرایند چاپ و طراحی جعبه دارو به انتخاب فونت‌ها با توجه به اهمیت هر موضوع و جایگیری آنها دقت شود تا فرد مصرف کننده بتواند با آگاهی کامل دارو را خریداری و مصرف کند. علاوه بر این‌ها مهم است که شخص فروشنده بتواند به خوبی از روی صرفا جعبه دارو ها را شناسایی کنند.
نکته‌ای که لازم است در حین نگارش اطلاعات روی جعبه دارو مد نظر قرار دهید این است که زبان نگارش بایستی ساده و به دور از اصطلاحات پزشکی باشد ؛ چرا که افراد عادی و بدون اطلاعات پزشکی قوی، حداکثر مشتریان دارو ها را تشکیل می‌دهند. صداقت و دقت در بیان جزئیات از اصولی است که بایستی حین نگارش مد نظر قرار بدهید. انتخاب رنگ جعبه دارو و اشکالی که روی آن چاپ می‌شود اغلب با توجه به گروه سنی مخاطب دارو و همین طور حساسیت دارو انتخاب می‌شوند ؛ اما مهم است که هر جعبه دارو اصالت طراحی داشته باشد تا ظاهر آن با سایر جعبه های دارو های دیگر اشتباه گرفته نشود. این آیتم می‌تواند از بروز اشتباه در مصرف دارو توسط افراد بی‌سواد و یا کم سواد تا حد زیادی جلوگیری کند.
چاپ و طراحی جعبه دارو از فعالیت‌های تخصصی است که در طی آن هم بایستی صلاح دیدهای سلامت و بهداشت مد نظر قرار گرفته شود و هم به اصول صرفه جویی اقتصادی اهمیت داده شود. با توجه به نوع دارو و ویژگی‌های آن بسته بندی ها و اولویت‌ها و شاخص‌های بررسی بسته بندی متفاوت خواهند بود. در طراحی جعبه دارو توجه به ذکر اطلاعات مهم در خصوص دارو و رعایت شیوه‌های نگارش بسیار حائز اهمیت خواهد بود. طراحی جعبه دارو در صورتی که هوشمندانه انجام شود می‌تواند نرخ اشتباهات و آسیب‌ها را کاهش دهد و وضعیت مطلوب‌تری را در همه امور مربوطه ایجاد کند. در زمان طراحی جعبه دارو حتما باید نوع دارو و شرایط نگهداری آن را مد نظر قرار داده شود. بسته بندی داروهای خاص نسبت به داروهای معمولی اهمیت بسیار بیشتری دارند، به همین دلیل بهتر است تمامی نکات لازم بر روی جعبه دارویی نوشته شود.
واحد تحقیق و توسعه مجتمع چاپ و بسته بندی کیان مهر