مانند هر وسیله‌ی دیگری، دارو هم برای عرضه در بازار، به جعبه و بسته بندی خاصی نیاز دارد. طراحی و تولید و چاپ جعبه دارویی یکی از صنایع پیچیده و بزرگ است که هرگز از محصولات دارویی جدا نمی‌شود. به طور کلی، فرآیندهایی که از تولید دارو تا توزیع آن به دست مصرف کنندگان انجام می‌گیرد جزو بسته بندی دارویی محسوب می‌شوند. جالب است بدانید که بسته بندی دارویی به اندازه تولید داروها نیز اهمیت دارد.
اگر این فرآیند به درستی انجام نگیرد، داروها تخریب شده و یا عامل مسمومیت مصرف کنندگان خواهد شد بنابراین چاپ جعبه دارویی به عواملی همچون اطمینان از ایمنی بیمار، اطمینان از اثربخشی دارو، کنترل تخریب دارو توسط اکسیژن، رطوبت و گرما و ... بستگی دارد. جعبه‌های دارویی انواع مختلفی دارند و بسته به نوع دارو متفاوت هستند. با ما همراه باشید تا در ادامه به توضیح انواع مختلف جعبه‌های دارویی بپردازیم و همچنین نکات چاپ جعبه دارویی را بررسی کنیم.
جعبه‌های دارویی در بسته بندی داروها نقش مهمی دارند. علاوه بر بسته بندی، نام و مشخصات دارو را معرفی می‌کنند. از آنجایی که داروها جزو اقلام استریل هستند و باید با توجه بسیار بالایی نگهداری شوند، انتخاب جعبه مناسب برای بسته بندی‌شان باید با دقت بالایی انجام گیرد. برای اینکه داروها به دست مصرف کنندگان هایی برسد، ممکن است زمان زیادی صرف شود بنابراین جعبه نگهداری از داروها باید ساختار و جنس مناسبی داشته باشد تا بتواند دارو را در برابر عوامل محیطی و شیمیایی و آسیب‌های احتمالی محافظت کند. مقواها نقش بسزایی در تولید و چاپ جعبه دارویی دارند که در ادامه به توضیح نکات چاپ جعبه دارویی خواهیم پرداخت.
 |
 |
مقوای ایندربرد یک مقوای مخصوصی است که در تولید و چاپ جعبه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که مقوای ایندربرد دارای گواهینامه بین المللی دارویی است، می‌تواند به عنوان بهترین گزینه برای تولید جعبه‌های دارویی به کار رود. یکبی از نکات چاپ جعبه دارویی این است که بدانید این مقوا در بازار با نام مقوای بهداشتی هم شناخته می‌شود.
این محصول از خمیر مکانیکی بین دو لایه خمیر شیمیایی تشکیل شده است. لایه بالایی مقوای ایندربرد از خمیر شیمیایی سفید شده تشکیل شده است که می‌تواند به صورت اختیاری در رنگ‌های مختلفی تولید شود. این خمیر شیمیایی بسیار سفت است و چگالی کمی دارد. لایه میانی که همان خمیر مکانیکی است، وزن پایینی دارد و سبک‌تر است.
این محصول دوستدار طبیعت است و به طورکامل بازیافت می‌شود. کیفیت بالا، قاومت بسیار زیاد، قابل بازیافت بودن، امکان تولید در گرماژهای مختلف، داشتن وزن پایین و ... از جمله ویژگی‌های مثبتی هستند که باعث شده‌اند، مقوای ایندربرد در بسته‌بندی محصولات بهداشتی، آرایشی و خوراکی مورد استفاده قرار بگیرد.
البته باید توجه داشته باشید که در هیچ کدام از این بسته‌بندی‌ها، محصولات بهداشتی و خوراکی به طور مستقیم در تماس با مقوا نیستند. این مقوا که با نام مقوای آیوری هم شناخته می‌شود، باتوجه به کیفیت و ویژگی‌های منحصربه فردی که دارد در مقایسه با سایر مقواها قیمت پایینی دارد و مقرون به صرفه است.
مقوای ایندربرد بافت همگن و یکنواختی دارد و همین باعث شده است که عملیات چاپ به راحتی و با بالاترین کیفیت روی آن انجام گیرد. کاربرد این مقوا بیشتر در بسته بندی نهایی داروهاست که به شکل کارتن طراحی می‌شود.
مقوای پشت طوسی نوعی کاغذ ضخیم است که در بسته بندی اقلام مختلف کاربرد دارد. این مقوا ضخامت بالایی دارد و از مقاومت خوبی برخوردار است؛ از همین رو در تولید و چاپ جعبه دارویی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقوای پشت طوسی از دو لایه تشکیل شده است. یک لایه به رنگ طوسی است و یک لایه سفیدرنگ است. این دو لایه به کمک صفحات مرطوب و چسبنده به هم متصل می‌شوند.
از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد مقوای پشت طوسی می‌توان به شفافیت بالا، قابلیت چاپ بالا، وزن کم، مقاومت زیاد و سختی بالا اشاره کرد. همچنین این مقوا قابلیت تا شدن دارد و با دست می‌توان این مقوا را به راحتی به شکل‌های مختلفی درآورد. از طرف دیگر قابلیت برش با قیچی دارد و با لوازم ساده‌ای می‌توان آن را فرم داد.
این محصول به دو صورت رول و شیت به بازار عرضه می‌شود. کاربرد مقواهایی که به صورت شیت یا بند تولید می‌شوند بیشتر از مقواهایی است که به شکل رول عرضه می‌شوند. از آنجایی که در مراحل تولید این مقوا، از الیاف‌های بازیافتی استفاده می‌شود، قابلیت بازیافت کامل دارد و دوستدار محیط زیست است. مقوای پشت طوسی دارای دو درجه است. مقوای درجه یک همانطور که از اسمش پیداست، کیفیت بالایی دارد و سفیدی آن بیشتر از مقوای درجه دو است. معمولا در بسته بندی‌های ثانویه که ورق‌های حاوی قرص و بروشور قرار می‌گیرند، از مقواهای نازک و یا مقواهای پشت طوسی استفاده می‌کنند.
مقوای دوپلکس از لمینیت شدن دو لایه مقوا تشکیل می‌شود. معمولا یک سمت این مقوا سفید و سیقلی است و قابلیت چاپ دارد. مقوای دوپلکس تا حدودی در برابر خیس شدن مقاوم است. ظرافت و مقاومت بالا دو ویژگی بارز این مقوا است. مقوای دوپلکس در تولید جعبه‌های دارویی، سیگار، بازی، کبریت و پیتزا کاربرد دارد. این مقوا را بر اساس استفاده‌ای که قرار است داشته باشد در دو حالت بهداشتی و بازیافتی تولید می‌کنند.
برای مثال در جعبه های مواد غذایی که تماس مستقیم با مقوا وجود دارد از مقوای دوپلکس بهداشتی استفاده می‌کنند. این مقوا هم همانند موارد قبلی به دو شکل شیت و رول عرضه می‌شود. بسته به نوع محصول و تکنیک چاپ مناسب برای بسته بندی دارو، مقوای دوپلکس در سه حالت دو رو سفید، دو رو کرافت، یک رو سفید یک رو کرافت تولید می‌شود.
 |
این مقوا چندلایه است و یک روکش سفید دارد. مقاومت بالا در برابر فشار و رطوبت و قابل بازیافت بودن از نکات مثبت این مقوا است. نگهداری عالی جوهر باعث شده است در چاپ‌های گرافیکی کاربرد بالایی داشته باشد. این مقوا هم در دو حالت رول و شیت به بازار عرضه می‌شود. کاربرد این مقوا بیشتر در مواد خوراکی است اما در بسته بندی محصولات آرایشی و بهداشتی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بسته بندی‌های پلاستیکی، شیشه‌ای و آلومینیومی سه شکل رایج در بسته بندی داروها است. قرص‌ها رایج‌ترین فرم دارویی هستند که توسط پزشک تجویز می‌شوند. به علت برخی مشکلات در بلع و هضم قرص، کپسول‌هایی تولید شدند که حاوی پوشش ژلاتینی حل شدنی و نرم و قابل هضم هستند. عوامل محیطی نظیر گرما، رطوبت و خشکی هوا به راحتی می‌تواند پوشش ژلاتینی را دچار فرسایش کند و درنتیجه محتویات کپسول آسیب ببیند.
از همین رو بسته بندی این دسته از داروها اهمیت بسیار بالایی دارد. یکی از دیگر نکات چاپ جعبه دارویی باین است که سته بندی قرص‌ها و کپسول‌ها باید به گونه‌ای باشد که در برابر عوامل خارجی و اشعه UV محافظت شوند و نباید هیچ آلودگی به داخل بسته بندی نفوذ کند. برای بسته بندی قرص‌ها از پلاستیک با روکش آلومینیومی یا پوشش کلی آلومینیومی استفاده می‌کنند. همچنین بعضی از قرص‌ها درون بطری‌های پلاستیکی هم نگهداری می‌شوند.
ظروف شیشه‌ای نسبت به ظوف پلاستیکی و آلومینیومی محبوبیت بیشتری در بین مشتریان دارد. این بسته بندی در برابر رطوبت، خشکی، تغییرات دما و سایر عوامل محیطی مقاوم است. در برخورد قرص‌ها با ظروف شیشه‌ای، واکنش خاصی رخ نمی‌دهد و دارو ماهیت اصلی خود را حفظ می‌کند. قابلیت استریل شدن دارند و می‌توانند در اثر جوشیدن در دمای بالا عاری از هرگونه باکتری، میکروب و آلودگی شوند. ظروف شیشه‌ای در 5 شکل مستطیل، فلاسک، سیروپ، آپوتچاری و وینچستر تولید می‌شوند.
به غیر از دو نوع اول، بقیه حالت شفاف و کهربایی دارند و برای نگهداری قرص‌ها و مکمل‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا درب ظروف شیشه‌ای با لاستیک پوشانده می‌شود تا محتویات داخل ظرف دچار خرابی و اکسایش نشود. درست است که مزایای بسیار زیادی دارند اما باید نکات منفی را هم درنظر گرفت. در ظروف شیشه‌ای، احتمال شکستگی و خرد شدن در هنگام برخورد با زمین وجود دارد. داروهایی که به نور حساس هستند نباید در ظروف شیشه‌ای بسته بندی شوند چون رنگ شفاف آن باعث می‌شود نور عبور کرده و دارو خراب شود.
ظروف پلاستیکی در مقایسه با ظروف شیشه‌ای سبک‌تر هستند و انعطاف پذیری بالایی دارند. دچار شکستگی نمی‌شوند و در برابر ضربه مقاوم هستند. حمل و نقل این ظروف نسبت به ظروف شیشه‌ای آسان‌تر است. همچنین قیمت پایین‌تری هم دارند. از این ظروف برای بسته بندی داروهای مایع مثل شربت‌ها و جامد از جمله قرص‌ها استفاده می‌شود. یکی از معایب بسته بندی پلاستیکی این است که امکان واکنش شیمیایی با مواد دارویی وجود دارد.
ظروف فلزی که در بسته بندی دارو استفاده می‌شوند از نوع ضد زنگ و آلومینیومی هستند که نسبت به دو نوع قبلی از مقاومت بالایی در برابر ضربه برخوردارند. امکان ورود آلودگی، رطوبت، نور خورشید و اشعه‌های مضر به داخل این نوع بسته بندی وجود ندارد. از همین رو ظروف فلزی بهترین گزینه برای بسته بندی داروها است. درست است که ظروف فلزی با برخی داروهای مایع واکنش شیمیایی می‌دهد اما برای داروهای پودری و جامد مثل قرص‌ها، بسیار مناسب است. معمولا در بسته بندی اولیه، که قرص‌ها و کپسول‌ها تماس مستقیمی با جعبه دارند، از فویل‌های آلومینیومی استفاده می‌کنند تا واکنش شیمایی بین دارو و جعبه رخ ندهد و ماهیت دارو حفظ شود.
 |
 |
از آنجایی که داروها تاثیر مستقیمی بر سلامت انسان دارند، چاپ جعبه دارویی به یکی از مهمترین چالش‌های مربوط به تولید و عرضه داروها تبدیل می‌شود. و باید قوانین چاپ جعبه دارویی را حتما مد نظر قرار داد.
باتوجه به مطالب گفته شده متوجه شدید که چاپ جعبه دارویی یکی از صنایع مهمی است که به دقت بسیار بالایی نیاز دارد و نکات چاپ جعبه دارویی باید حتما رعایت شوند. از آنجایی که حفظ محیط زیست به یکی از چالش‌های بزرگ چند سال اخیر تبدیل شده است، باید در تولید و چاپ جعبه دارویی به این نکته هم توجه شود. می‌دانیم که پلاستیک یک ماده اصلی در نگهداری و بسته بندی داروها است و حذف آن می‌تواند مشکلات زیادی را برای این صنعت به وجود آورد. با این حال کشورهای توسعه یافته در تلاشند تا استفاده از پلاستیک را به حداقل برسانند و به جای آن از مواد دیگری که پایه زیستی دارند استفاده کنند تا با این کار هم سلامت داروها را حفظ کنند و هم به محیط زیست آسیب کمتری برسانند.
واحد تحقیق و توسعه شرکت چاپ و بسته بندی کیان مهر