بدون شک می‌دانید که بسته‌بندی موادغذایی نسبت به دیگر مواد دارای اصول و شرایط عمومی و خاص بسیاری است. همانطور که می‌دانید بسته‌بندی در نگهداری محصول موردنظر تاثیر بسیاری دارد و آن را برای یک توزیع بهداشتی و ایده‌آل آماده می‌کند.
امروزه نحوه بسته‌بندی محصولات غذایی بطور کامل تغییر یافته است و با استفاده از پروتکل‌های سخت‌گیرانه و بدون دخالت انسان بسته‌بندی می‌شوند. به این ترتیب اصول بهداشتی بطورکامل رعایت می‌شود و تهدیدات ممکن به کمترین مقدار خود می‌رسد. در ادامه قصد داریم به بررسی بسته‌بندی موادغذایی بپردازیم و نکات بهداشتی این امر را بطور کامل بیان کنیم.
بسته‌بندی نوعی پوشش یا محافظ است که یک محصول را دربر می‌گیرد و از آن در برابر خطرات حمل‌ونقل، انبارداری، دزدی، تقلب، خطرات محیطی نظیر؛ رطوبت، نور، ضربه و... محافظت می‌کند. خوب است بدانید که بسته‌بندی امروزه یکی از اصول اصلی و مهم هر شرکت است و محصولات آن را از دیگر رقیبان متمایز می‌سازد و برتری می‌بخشد.
موادغذایی برای آنکه از آسیب‌های ممکن در امان بمانند نیاز به یک محافظ یا پوشش دارند. امروزه بهترین و ساده‌ترین روش جهت محافظت از موادغذایی بسته‌بندی آن‌ها است. بسته‌بندی یک موادغذایی مانع از نفوذ عوامل خارجی به محصول می‌شود و از مواد و محتویات داخلی آن محافظت می‌کند.
بطورکلی بسته‌بندی موادغذایی را می‌توان نوعی هنر و علم آماده‌سازی موادغذایی مختلف نامید. بسته‌بندی باید به گونه‌ای انجام گیرد که برای انبارکردن، انتقال و فروش کاملاً مناسب باشد و هیچ آسیبی در این پروسه نبیند.
همانطور که گفتیم بسته‌بندی مناسب و اصولی موجب می‌شود که فروش محصول موردنظر افزایش یابد. چراکه بسته‌بندی همان چیزی است که خریدار در گام اول جذب محصول می‌شود.
دقت داشته باشید که بسته‌بندی موادغذایی پروسه حفاظت و نگهداری از محصول موردنظر را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند.
در ادامه به بررسی اهداف بسته‌بندی موادغذایی می‌پردازیم.
امروزه بسته‌بندی موادغذایی اهداف بسیاری را دنبال می‌کند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین این اهداف می‌پردازیم.
• مهم‌ترین و اصلی‌ترین هدف بسته‌بندی موادغذایی افزایش طول عمر نگهداری آن‌ها و کاهش فساد و خرابی در آن‌ها است. همچنین بسته‌بندی موجب می‌شود که ماده غذایی از عوامل فساد و خرابی درونی و بیرونی در امان بماند و اکسید نشود.
• بسته‌بندی موادغذایی پروسه حمل‌ونقل آن را بسیار ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند و با بازاریابی اصولی موجب افزایش فروش محصول موردنظر می‌شود.
• امروزه بسته‌بندی موادغذایی نقش مهمی در بهداشت و کاهش ضایعات دارد.
مشخصه‌های مهم یک بسته‌بندی مناسب و اصولی موادغذایی
لازم به ذکر است که هر بسته‌بندی موادغذایی علاوه بر ویژگی‌های مهم بگو ضروری باید مشخصه‌هایی نیز داشته باشد. در ادامه به بررسی این مشخصه‌ها می‌پردازیم.
• دقت داشته باشید که جنس بسته‌بندی شما اهمیت چندانی ندارد اما شما باید بتوانید بر روی جنس بسته‌بندی موردنظر خود چاپ را انجام دهید.
• بسته موردنظر باید در ماشین‌های لفاف قابل استفاده باشد.
• بسته موردنظر باید قابلیت دوخت در حرارت را داشته باشد.
• سطح بسته‌بندی باید شفافیت و درخشش بسیار بالایی داشته باشد تا نظر مشتری و خریدار را جذب کند.
• بسته موردنظر باید در برابر رطوبت و بخار آب مقاومت بالایی داشته باشد.
• بسته‌بندی موادغذایی موردنظر باید در برابر ضربه و فشارهای خارجی مقاوم باشد.
• بسته‌بندی موادغذایی موردنظر باید گازهای مختلفی نظیر؛ دی اکسید کربن، اکسیژن و نیتروژن را به خوبی عبور دهد.
• و...
جالب است بدانید که امروزه هریک از صنایع بسته‌بندی موادغذایی از فناوری‌های منحصربه‌فردی استفاده می‌کند. البته دقت داشته باشید که این یک امر کاملا منطقی است، چراکه هر محصول دارای ویژگی‌های خاصی است و باید برای بسته‌بندی آن از دستگاه‌ها و جنس‌های خاص و بطورکلی یک فناوری منحصربه‌فرد استفاده کرد.
در ادامه به بررسی فناوری‌های منحصربه‌فرد بسته‌بندی موادغذایی می‌پردازیم.
• امروزه برای بسته‌بندی محصولات و موادی که چرب هستند از ورق‌های جذب کننده اکسیژن استفاده می‌شود. به این ترتیب فرایند اکسیدشدن چربی‌ها کند می‌شود.
• در بسته‌بندی موادغذایی از ورق‌های عایق میان محصولات به فراوانی استفاده می‌شود، تا به این ترتیب انتقال رطوبت میان اجزای تشکیل دهنده تا حد بسیاری کاهش یابد. این ورق محصولات مختلف را از یکدیگر مجزا می‌سازد.
• در بسته‌بندی محصولات و موادغذایی برای جذب بوی نامطبوع درون و بیرون بسته از ورق‌های جذب کننده دی اکسید کربن استفاده می‌شود.
• همانطور که می‌دانید بسته‌بندی برخی از محصولات غذایی با بالارفتن دما و در معرض گرما قرارگرفتن باد می‌کنند و موادغذایی دچار افزایش دما می‌شوند، به همین خاطر در این نوع بسته‌بندی‌ها از ورق‌های حساس به مایکروویو استفاده می‌شود. برای آنکه با این نوع بسته‌بندی بهتر و بیشتر آشنا شوید به بسته‌بندی موادی نظیر؛ سیب‌زمینی نیمه آماده، نان‌های صنعتی و نیمه صنعتی، ذرت نیمه آماده و... اشاره کرد. لازم به ذکر است که دمای موردنیاز و نشان ویژه مایکروویو بر روی بسته‌بندی این نوع موادغذایی ذکر می‌شود.
امروزه صنایع بسیاری با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته به بسته‌بندی موادغذایی می‌پردازند. دستگاه‌هایی که برای بسته‌بندی موادغذایی استفاده می‌شوند در دو نوع خانگی و صنعتی جای می‌گیرند. هریک از این دستگاه‌ها حجم کار و ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد و هر فرد می‌تواند با توجه به نیاز خود یکی از آن‌ها را انتخاب کند. فراموش نکنید که درآمد شما در صنعت موادغذایی تا حد بسیاری در گرو دستگاه و فناوری‌های مورد استفاده است.
استفاده و کار با دستگاه‌های صنعتی به یک فضای استاندارد صنعتی و دانش کافی نیاز دارد. دقت داشته باشید که امروزه صنایعی که حجم تولید بسیار بالایی دارند از دستگاه‌های صنعتی بهره می‌گیرند. در ادامه به بررسی انواع دستگاه‌های صنعتی می‌پردازیم.
این دستگاه بسته‌بندی برای توزین محصولات گرانولی یا فله‌ای بسیار نظیر؛ حبوبات، خشکبار، غذاهای حجیم‌شده، چیپس سیب‌زمینی، برنج، ژله، آب‌نبات، انواع دانه میوه‌ها، تراشه سیب، موادپزشکی و... کاملا مناسب است.
در این دستگاه محصول توسط اپراتور درون مخزنی که بر روی بالابر جای دارد، قرار می گیرد. دقت داشته باشید که در زیر مخزن یک ویبراتور قراردارد و با استفاده از آن دانه‌ها به سادگی درون پیمانه‌های بالابر قرار می‌گیرند. حال محصول درون توزین مولتی هد ریخته می‌شود و درنهایت وزن‌کشی می‌شوند و بعد از وزن‌کشی داخل نایلون مربوطه قرار می‌گیرند و بسته‌بندی می‌شوند.
لازم به ذکر است که تعداد توزین‌ها با توجه به نیاز مشتری شخصی‌سازی می‌شوند.
پیش از هر چیزی دقت داشته باشید که دستگاه بسته‌بندی توزین‌دار مواد پودری برای بسته‌بندی مواد غذایی پودری مختلف نظیر؛ پودر شیر، پودرهای شیمیایی، ادویه‌جات و... کاربرد دارد.
لازم به ذکر است که دستگاه بسته‌بندی توزین‌دار مواد پودری ساختار بسیار ساده و عملکرد قابل کنترل و پایداری دارد و نگهداری و پشتیبانی آن بسیار ساده و آسان است.
سیستم اندازه‌گیری این دستگاه از یک سیستم حلزونی چرخشی تشکیل شده و تغذیه دستگاه به وسیله میله کشنده چرخشی یا حلزونی علاوه بر فناوری کنترل ریزپردازنده جهت رمزنگاری انجام می‌گیرد.
خوب است بدانید که این دستگاه یک عملکرد بی سروصدا، پایدار و بسیار انعطاف‌پذیر دارد.
از دستگاه پرکن خطی جهت بسته‌بندی موادغذایی مختلفی نظیر؛ ناگت، فیله، فلافل و... در ظروف پلاستیکی، قوطی، جعبه و... استفاده می‌شود. این دستگاه بدنه استیل بسیار باکیفیتی دارد و به راحتی قابل شست‌وشو است.
دقت داشته باشید که در این دستگاه ظروف بسته‌بندی خالی در جایگاه تعیین‌شده قرار می‌گیرند و سپس توسط دستگاه با دقت بسیار بالایی پر می‌شوند.
دستگاه پرکن مایعات با دیگر دستگاه‌های بسته‌بندی موادغذایی که نام بردیم تفاوت‌های بسیاری دارد. در این دستگاه مایعات با غلظت‌های بسیار بالا با استفاده از پمپ دنده‌های قوی بسته‌بندی می‌شوند. همچنین این دستگاه به گونه‌ای طراحی شده است که در آن بسته‌بندی محصولات و موادغذایی سرد و گرم کاملاً از یکدیگر مجزا است.
دستگاه‌های خانگی جهت کسب‌وکارهای کوچک و خردی که در خانه انجام می‌گیرند کاربرد دارند.
بدون شک می‌دانید که طرح و شکل یک بسته‌بندی تا چه حد در کیفیت آن اثرگذار است.
در بسته‌بندی موادغذایی طرح گرافیکی باید علاوه بر نقش تبلیغی و معرفی نقش بازاریابی نیز داشته باشد. فراموش نکنید هر بسته‌بندی می‌تواند مانند یک بروشور مستقل عمل کند و حتی خریداری که محصول را نمی‌شناسد و در رابطه با آن اطلاعاتی ندارد را به خرید ترغیب کند. بطورکلی می‌توان گفت یک بسته‌بندی زمانی موفق است که بتواند محصول و موادغذایی درون خود را به فروش رساند.
در طرح گرافیکی یک موادغذایی باید اهداف بسیاری دنبال شود که به ترتیب عبارتند از؛ جلب توجه مخاطب و مشتریان به محصول، جلب رضایت مشتری پس از جلب توجه، حفظ رضایت مشتری از هنگام خرید و مصرف محصول تا اتمام محصول و دورانداختن بسته‌بندی موردنظر.
همانطور که می‌دانید اگر کوچک‌ترین آلودگی به مواد غذایی برسد، استفاده از آن‌ها بیماری‌های بسیاری به دنبال دارد. پس می‌توان گفت مهم‌ترین و اصلی‌ترین نکته هنگام بسته‌بندی موادغذایی رعایت تمام نکات بهداشتی است تا به این ترتیب هیچ آلودگی به آن‌ها نرسد. لازم به ذکر است که امروزه جهت رعایت نکات ایمنی و بهداشتی از دستگاه‌های پیشرفته و اتوماتیک و بدون دخالت انسان استفاده می‌شود.
در ادامه به بررسی مفهوم آلودگی موادغذایی و عوارض ناشی از آن می‌پردازیم.
بیماری‌هایی که منشأ عفونی و سمی دارند و از طریق غذاهای آلوده وارد بدن می‌شوند، بیماری ناشی از غذا نامیده می‌شوند.
این بیماری‌ها بسیار مختلف و گسترده هستند اما از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به بیماری‌های گوارشی و مسمومیت‌های غذایی اشاره کرد.
عوارض ناشی از آلودگی موادغذایی
بطورکلی عوارض ناشی از آلودگی موادغذایی به چهار دسته تقسیم می‌شوند که عبارت است از؛
• عفونت‌های غذایی
• مسمومیت‌های غذایی
• عوارض حاصل از انگل‌ها
• عوارض حاصل از مواد افزودنی
عفونت‌های غذایی نوعی بیماری عفونی هستند و پس از استفاده از مواد آلوده به انسان منتقل می‌شوند و عوارض گوارشی مختلفی ازجمله استفراغ، اسهال، دردهای گوارشی و... دارند.
خوب است بدانید که از مهم‌ترین موادغذایی که موجب عفونت‌های غذایی می‌شوند می‌توان به تخم‌مرغ و گوشت چرخ‌کرده اشاره کرد.
امروزه مسمومیت‌های غذایی به دو شکل میکروبی و قارچی وجود دارند و در اثر سموم مختلفی به وجود می‌آیند.
• باکتری‌ها: کلستریدیوم بوتولینوم، اشریشیاکلی، شیگلا و...
• میکروب‌ها: قارچ و مخمرهای بسیار و مختلف نظیر؛ آفلاتوکسین و...
عوارض حاصل از انگل به بیماری‌هایی گفته می‌شود که از طریق انگل موادغذایی مختلف به انسان منتقل می‌شوند. دقت داشته باشید که مسیر انتقال این انگل‌ها لوله گوارش انسان است. از مهم‌ترین انگل‌هایی که موجب بیماری انگلی می‌شوند می‌توان به توکسوپلاسموز، ژیاردیوز و... اشاره کرد.
عوارض حاصل از موادافزودنی
عوارضی که به خاطر موادافزودنی غیرمجاز یا استفاده بیش از حد مواد افزودنی استاندارد ایجاد می‌شوند، عوارض حاصل از مواد افزودنی می‌گویند.
امروزه مواد بسیاری جهت بسته‌بندی موادغذایی بکار می‌روند. این مواد به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ورود اکسیژن به داخل بسته‌بندی را کنترل می‌کنند و اکسید کربن آن را خارج می‌کنند. همچنین این مواد استحکام بسیار بالایی دارند و در برابر ضربات مکانیکی مقاوم هستند.
مهم‌ترین موادی جهت جهت بسته‌بندی موادغذایی استفاده می‌شوند عبارتند از؛
• کاغذ و محصولات کاغذی پوشش‌دار
• محصولات سلولزی
• ورقه حلبی، آلومینیوم، فولاد ضد زنگ
• انواع سرامیک
• شیشه
• لاستیک
• پلاستیک
• چوب
• پارچه
• و...
بدون شک می‌دانید که مصرف‌کننده دوست دارد آنچه که می‌خرد را ببیند، پس می‌توان گفت شفافیت و شیشه‌ای بودن موادغذایی یک وجه تمایز و برتری آن‌ها نسبت به بسته‌بندی‌های دیگر است.
از پارامترهای ضروری در نگهداری موادغذایی می‌توان به کنترل تغییرات رطوبت اشاره کرد. برای مثال در بسته‌بندی محصولاتی نظیر؛ پفک، بیسکوییت و... این پارامتر بسیار اهمیت دارد، چراکه در صورت ورود جریان هوا به آن‌ها فاسد و غیرقابل استفاده می‌شوند. همچنین در بسته‌بندی موادغذایی باید با استفاده از ورقه‌هایی با نفوذ بسیار پایین از تبخیر آن‌ها جلوگیری کرد. دقت داشته باشید که این موادغذایی شفافیت بسیار کمی دارند.
لازم به ذکر است که لبنیات و دیگر موادغذایی که چربی بسیاری دارند باید در خلا یا جو به شکل بی‌اثر بسته‌بندی شوند، چراکه اگر در معرض اکسیژن قرارگیرند به سرعت اکسید می‌شوند.
بسته‌بندی موادغذایی نوعی پوشش یا محافظ است که موادغذایی موردنظر را از خطرات و تهدیدات بیرونی محافظت می‌کند. همچنین این بسته‌بندی نقش مهم و پررنگی در بازاریابی و فروش محصول دارد. لازم به ذکر است که یکی از روش‌های اصلی و مهم حفظ بهداشت موادغذایی بسته‌بندی آن‌ها است. همچنین آنچه محصول یک برند را از دیگر برندهای مشابه متمایز می‌سازد بسته‌بندی آن‌ها است. از رایج‌ترین بسته‌بندی‌های محصولات غذایی در حال حاضر می‌توان به بسته‌بندی هوشمند اشاره کرد. در این نوع بسته‌بندی حساسیت بسیار بالایی در برابر تغییرات مختلف وجود دارد و موجب بروز واکنش می‌شود. لازم به ذکر است که بسته‌بندی هوشمند مناسب‌ترین و بهترین انتخاب جهت بسته‌بندی محصولات گوشتی و ماهیچه‌ای است و مانع از فساد آن‌ها می‌شود.
واحد تحقیق و توسعه مجتمع چاپ و بسته بندی کیان مهر