امروزه بسته‌بندی داروهای صادراتی یکی از چالش‌های اصلی در صنعت بسته‌بندی دارو است. همانطور که می‌دانید بطورکلی هدف از بسته‌بندی یک محصول و بسته بندی جعبه دارویی نگهداری و محافظت از آن و در بسیاری از موارد ترغیب مشتری به خرید است. اما زمانی که صحبت از بسته‌بندی محصولات دارویی می‌شود هدف اصلی و مهم جلوگیری از ورود هرگونه میکروب و ویروس به آن است. در صنعت داروسازی بسته‌بندی‌هایی مورد قبول هستند که عاری از هرگونه میکروب و ویروس باشند. اما به راستی بسته‌بندی داروهای صادراتی چه تفاوتی با بسته‌بندی داروهای معمولی دارد؟ در این نوع بسته‌بندی‌ها باید چه اصول و نکاتی را در نظر داشت؟ در ادامه به بررسی دقیق و کامل پاسخ این پرسش‌ها می‌پردازیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
بسته‌بندی امروزه به دو شکل اولیه و ثانویه انجام می‌گیرد. بسته‌بندی اولیه ضروری‌ترین شکل بسته‌بندی است و مانع از تماس محصولات یه ویژه موادغذایی با باکتری‌ها، ویروس‌ها و بطورکلی هرگونه آلودگی می‌شود. بسته‌بندی ثانویه یک بسته‌بندی ضروری نیست و بطورمعمول جهت جذب مشتری و درج برند بکار برده می‌شود.
همانطور که گفتیم بسته‌بندی اولین حفاظ محصول در برابر هرگونه تهدید است اما دقت داشته باشید که از بسته‌بندی تنها جهت حفاظت استفاده نمی‌شود. چراکه بسته‌بندی نوعی ابزار برای افزایش فروش محصول و افزایش ارزش برند است. در ادامه به معرفی و بررسی مهم‌ترین دلایل استفاده از بسته‌بندی می‌پردازیم.
احتمالاً بارها برای شما پیش آمده است که در هنگام خرید یک محصول از چندین برند محصولی که بسته‌بندی جذاب‌تر و زیباتری دارد را انتخاب می‌کنید. دقت داشته باشید که بسته‌بندی چشمگیر و جذاب همان چیزی است که شما را از دیگر رقبا متمایز می‌سازد. اهمیت رنگ در بسته بندی دارو در زمان طراحی جعبه محصول بسیار بالا است و باید قواعد مربوط به آن رعایت شود.
امروزه مشتریان در برخی موارد حاضر هستند که یک محصول با بسته‌بندی جذاب و چشمگیر را با قیمت بالاتری نسبت به محصولات مشابه و رقبا خریداری نمایند.
پیش از هرچیزی دقت داشته باشید که بسته‌بندی یک محصول شناسنامه برند آن است. بسته‌بندی پایدار و طراحی زیبا نام برند شما را در ذهن‌ها حک خواهد کرد، به همین خاطر پیشنهاد ما به شما این است که از اهمیت بسته‌بندی مناسب غافل نشوید.
همانطور که گفتیم بسته‌بندی تأثیر بسیار زیادی بر خریدار می‌گذارد، چراکه خریدار پیش از هرچیزی بسته‌بندی محصول مورد نظر خود را بررسی می‌کند، حال اگر این بسته‌بندی توانست مشتری را قانع به خرید کند، خرید انجام خواهد گرفت.
در سال‌های اخیر بسته‌بندی دارو نسبت به گذشته تفاوت‌های بسیار زیادی پیدا کرده است. با پیشرفت علم و تکنولوژی در این صنعت از روش‌های مختلف و متریال‌های گوناگون بهره گرفته می‌شود. دقت داشته باشید که صنعت بسته‌بندی ازجمله بسته‌بندی داروهای صادراتی سود بسیار زیادی به همراه دارد اما در این حوزه باید به اصول و نکات خاصی توجه داشت تا نتیجه موردنظر حاصل شود.
اصل اول: چاپ و بسته‌بندی صحیح دارو
همانطور که می‌دانید هر کار چاپی با چالش‌های خاصی مواجه است، اما در صنعت بسته‌بندی دارو به ویژه بسته‌بندی داروهای صادراتی این چالش‌ها چندین برابر می‌شوند. برای مثال یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش‌های این صنعت این است که باید تمام ماشین‌آلات و ابزارهای موردنیاز توسط چاپ‌خانه فراهم شود.
بسته‌بندی دارو یکی از بسته‌بندی‌های بسیار مهم و حیاتی است که در آن باید به نکات بسیاری توجه داشت. دقت داشته باشید که حفظ یکدستی چاپ در تمام مدت و کنترل کیفیت چشمی همه فرم‌ها و جعبه‌های چاپ بر سرعت مراحل اصولی بسته‌بندی دارو اثرگذار است و این امر را تا حد بسیاری کاهش می‌دهد. لازم به ذکر است که بسته‌بندی دارو باید فونت یکسانی داشته باشد و نباید فونت ناخوانا بر روی آن درج شود.
درنتیجه این امر چاپگرها یابد یک دوربین امنیتی در خود داشته باشند تا به این ترتیب بتوانند همه کارها را کنترل کنند. البته لازم به ذکر است که با وجود این دوربین سرعت فرآیند چاپ جعبه دارو تا حد بسیاری کند می‌شود اما در عین حال کیفیت چاپ تضمین می‌شود.
از دیگر چالش‌های صنعت بسته‌بندی دارو می‌توان به تصاویر چاپ‌شده بر روی بسته‌های دارویی اشاره کرد. دقت داشته باشید که این تصاویر در برخی مواقع بسیار پیچیده هستند و هیچ ارتباطی به محتویات دارویی ندارند.
لازم به ذکر است که چاپگرها با توجه به تصاویر چاپ‌شده بر روی بسته‌بندی‌ها درمی‌یابند که کار را باید به چه صورتی انجام دهند و از چه ماشینی استفاده کنند. درنهایت نیز قیمت نهایی یک بسته‌بندی با توجه به عوامل دخیل در چاپ و بسته‌بندی محاسبه می‌شود.
همانطور که گفتیم طراحی و بسته‌بندی مواد دارویی و بسته بندی محصولات آرایشی و بهداشتی اهمیت بسیار زیادی دارد و باید مطابق با برخی استانداردها انجام گیرد. بطورکلی مهم‌ترین اصول بسته‌بندی مواد دارویی عبارت است از؛
• طراحی جعبه دارو را باید مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی انجام داد. همچنین دقت داشته باشید که در این طراحی نباید از طرح‌های پیچیده و بسیار سخت استفاده کرد.
لازم به ذکر است که در بسته‌بندی دارو اطلاعات مختلف نظیر؛ نام دارو، مشخصات تکمیلی، هشدارها و... بطورکامل و با فهم ساده باید ذکر شوند.
• از رنگ‌های خاص که برای هشدار خطر تعیین شده‌اند باید به درستی استفاده شود. برای مثال امروزه از قرص لانوکسین با رنگ آبی و خط نارنجی در وسط جعبه برای نشان‌دادن این امر استفاده می‌شود.
• فونت و سایز نوشته‌های روی جعبه باید استاندارد و واضح باشد.
• یک بسته‌بندی استاندارد دارو باید دارای خط بریل برجسته باشد تا به این ترتیب افراد نابینا نیز همانند دیگر افراد بتوانند از داروها کمک گیرند.
• طرح روی جعبه دارو باید مناسب با رده سنی مصرف‌کننده باشد.
• سایز جعبه دارو باید مطابق با استانداردهای اعلام‌شده باشد.
• بر روی بسته‌بندی دارو باید از اشکال و علائم مشخص‌کننده دارو به خوبی بهره گرفته شود.
• بسته‌بندی داروها باید به گونه‌ای باشند که هنگام چینش در داروخانه‌ها و انبار مشکلی ایجاد نکنند.
• و...
جالب است بدانید که امروزه تعداد بسیار زیادی از کارشناسان حوزه دارو معتقد هستند که کیفیت داروهای ایرانی با نمونه‌های مشابه خارجی یکسان است. اما این داروها بسته‌بندی مناسبی ندارند، به همین خاطر نمی‌توانند اعتماد مصرف‌کننده را به خود جلب کنند. درنهایت این امر مصرف‌کننده تمایل به خرید نمونه‌های خارجی دارو موردنظر خود را خواهد داشت. به این ترتیب می‌توان گفت که امروزه رعایت اصول بسته‌بندی هنگام طراحی و بسته‌بندی دارو به ویژه بسته‌بندی داروهای صادراتی امری ضروری است.
بسته‌بندی گیاهان دارویی برای صادرات امری بسیار حیاتی است، زیرا این محصولات باید به مقصد نهایی با حفظ کیفیت و ایمنی مناسب منتقل شوند. در ادامه، به برخی نکات و ملاحظات مرتبط با بسته‌بندی گیاهان دارویی برای صادرات اشاره می‌کنم:
بسته‌بندی گیاهان دارویی باید مطابق با نوع محصول و نیازهای بازار مقصد انتخاب شود. معمولاً بسته‌بندی‌های زیبا و با کیفیت مانند کیسه‌های برشی، جعبه‌ها، یا شیشه‌های محکم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بسته‌بندی باید محکم و مقاوم باشد تا گیاهان دارویی در طی حمل و نقل بین‌المللی از آسیب جلوگیری کند.
بر روی بسته‌بندی باید اطلاعات دقیقی نظیر نام گیاه دارویی، شماره تاریخ انقضاء (اگر لازم است)، کشور منشاء، و اطلاعات تماس برند و تولیدکننده قرار گیرد.
در صورت وجود، اطلاعات فنی مانند ترکیبات شیمیایی، توان گیاه دارویی، و نحوه مصرف باید درج شوند.
مطمئن شوید که بسته‌بندی شما با نیازهای دستگاه‌های بازرسی در مقصد سازگار است و به تأیید ادعاهای محصول کمک می‌کند.
در نظر داشته باشید که بسته‌بندی می‌تواند قابل بازیافت و دوباره استفاده باشد، و این ممکن است در بازارهایی که به حفظ محیط زیست حساس هستند تبلیغ شود.
از مواد بسته‌بندی مناسب برای حفظ تازگی گیاهان دارویی استفاده کنید. برخی از محصولات نیاز به محیط‌های محافظتی مثل بسته‌بندی‌های چندلایه یا محافظت از نور دارند.
از مواد بسته‌بندی مطمئن شوید که با محیط گیاهان دارویی تداخل ندارند و می‌توانند از لحاظ ایمنی و بهداشتی استفاده شوند.
9. رعایت مقررات و استانداردها
همواره اطمینان حاصل کنید که بسته‌بندی گیاهان دارویی با مقررات و استانداردهای بین‌المللی مرتبط هماهنگ است و مورد تأیید مقامات بهداشتی و محیط زیست در کشور مقصد می‌باشد.
با رعایت این نکات و استفاده از بسته‌بندی مناسب، می‌توانید به موفقیت در صادرات گیاهان دارویی دست یابید و به مشتریان خارجی اعتماد بیشتری ایجاد کنید.
یکی از اصول بزرگ بازاریابی، بسته بندی است. امروزه، نقش بسیار مهمی در موفقیت بسته بندی داروهای صادراتی و گیاهان دارویی ایفا می‌کند. مدیریت نادرست در زمینه بسته بندی گیاهان دارویی می‌تواند باعث ایجاد فاصله زیادی با برندهای معروف گیاهان دارویی تولید سایر کشورها شود.
از آنجا که کیفیت و بسته بندی به عنوان عوامل مهم در انتخاب مصرف‌کننده محسوب می‌شوند متاسفانه، به دلیل نقص در بسته بندی گیاهان دارویی که در تمامی مراحل تولید، کشت، و تجارت این گیاهان تأثیرگذار است، سهم ایران در این صنعت پرسود در جهان بسیار محدود است.
برای افزایش توان رقابتی و سهم بازار ایران در این حوزه، نیاز به مدیریت حرفه‌ای و به‌روز بسته بندی گیاهان دارویی و ایجاد استانداردهای بالا در این زمینه حائز اهمیت است. این کار می‌تواند تصویر محصولات ایرانی را بهبود بخشیده و اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب کند.
مسئله از دست دادن خواص دارویی گیاهان دارویی به علت عوامل محیطی مانند نور، رطوبت، و زمان یک مشکل معروف است. این مسئله می‌تواند بر تأثیر و کارایی گیاهان دارویی در درمان و پیشگیری از بیماری‌ها تأثیر بگذارد.
در کشورهایی که سنت داروی گیاهی رواج دارد، اغلب افراد به گونه‌های سنتی از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند که از طریق عطاری‌ها یا بازارهای محلی قابل دسترس هستند. این روش ممکن است باعث مواجهه گیاهان با باکتری‌ها، قارچ‌ها، یا آلودگی‌های دیگر شود که به تضعیف خواص دارویی یا حتی ایجاد مسائل سلامتی در افراد مصرف‌کننده منجر شود.
برای استفاده بهینه از گیاهان دارویی به عنوان دارو، لازم است که استانداردهای بسته بندی و نگهداری متناسب با خصوصیات هر گیاه را رعایت کرده و از مراحل تازه‌ترین برداشت تا تهیه و ذخیره‌سازی صحیح آنها اطمینان حاصل شود. این کار می‌تواند به حفظ خواص دارویی و افزایش اعتبار داروهای گیاهی کمک کند.
توجه نکردن به بسته بندی متناسب با نوع هر گیاه در مراحل مختلف توزیع و حمل و نقل و همچنین صادرات گیاهان دارویی می‌تواند اثرات منفی بر اعتماد به سلامت این داروها در میان پزشکان ایرانی داشته باشد. بسته‌بندی مناسب نه تنها می‌تواند به حفظ خواص دارویی گیاهان کمک کند بلکه در تضمین کیفیت و سلامت محصول نیز نقش دارد.
این مشکل می‌تواند باعث کاهش اعتماد به سلامت و کیفیت گیاهان دارویی ایران در مقایسه با تولیدات سایر کشورها شود. افت کیفیت به دلیل بسته بندی نامناسب می‌تواند تأثیرات جدی بر تصویر محصولات ایرانی در بازارهای ملی و بین المللی داشته باشد. بهبود بسته بندی و توجه به استانداردهای بین‌المللی در این زمینه می‌تواند به ارتقاء کیفیت و اعتبار داروهای گیاهی ایرانی کمک کرده و باعث افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان و پزشکان به این محصولات شود.
ارزان‌ترین نوع بسته‌بندی صادراتی برای گیاهان دارویی ممکن است بسته‌بندی های ساده و اقتصادی شامل کیسه‌های پلاستیکی با استفاده از مواد ارزانتری مانند پلی‌اتیلن باشد. این نوع بسته‌بندی معمولاً برای محموله‌های بزرگ یا گیاهان دارویی خشک بکار می‌رود. به عنوان مثال، می‌توانید گیاهان دارویی را در کیسه‌های پلاستیکی مخصوص بسته‌بندی کنید. این کیسه‌ها ممکن است بر روی برچسب‌های شناسایی اطلاعات اساسی مانند نام گیاه دارویی، تاریخ برداشت، وزن نتیجه برداشت، و کشور منشاء داشته باشند.
بسته‌بندی اقتصادی معمولاً برای محموله‌های بزرگی که به صورت عمده صادر می‌شوند مناسب است. با این حال، باید توجه داشت که بسته‌بندی ارزانتر ممکن است به شما این امکان را ندهد که برخی از مزایا و ارزش‌افزوده‌هایی که بسته‌بندی با کیفیت برای صادرات دارد، به دست آورید. بسته‌بندی با کیفیت معمولاً می‌تواند به افزایش اعتبار محصول و تأیید مشتریان کمک کند، اما هزینه‌های بیشتری دارد. برای تصمیم‌گیری نهایی باید نیازهای بازار و نوع محموله خود را در نظر بگیرید.
همانطور که گفتیم امروزه از روش‌های مختلفی جهت بسته‌بندی داروها استفاده می‌شود. در ادامه به معرفی و بررسی مهم‌ترین این روش‌ها می‌پردازیم.
نظرات درباره اینکه جنس مناسب بسته بندی دارو کدام ماده است زیاد است، اما یکی از رایج‌ترین متریال‌های بسته‌بندی مواد دارویی ظروف شیشه‌ای هستند. این ظروف با استحکام بسیار بالای خود از دارو در برابر رطوبت و دیگر عوامل تهدیدکننده محافظت می‌کنند. همچنین شیشه‌های رنگی اثر نور خورشید بر دارو را تا حد بسیاری کاهش می‌دهند. از دیگر مزیت‌های ظروف شیشه‌ای می‌توان به مقرون به صرفه بودن و سهولت در پرکردن اشاره کرد. البته دقت داشته باشید که سطح ظروف شیشه‌ای در برخی شرایط مواد قلیایازاد می‌کنند، به همین خاطر این ظروف برای بسته‌بندی تمام داروها مناسب و کاربردی نیستند. شایان ذکر است که بطری‌های شیشه‌ای که در بسته‌بندی مواد دارویی استفاده می‌شوند در رنگ‌های مختلف نظیر؛ آبی، سبز و... مشاهده می‌شوند. اما رایج‌ترین این بطری‌ها، بطری‌های شیشه‌ای کهربا است.
از دیگر متریال‌ها که در بسته‌بندی دارو استفاده می‌شوند به ظروف پلاستیکی می‌توان اشاره کرد. این ظروف نشکن هستند و به راحتی جمع می‌شوند. همچنین وزن بسیار سبک دارند. لازم به ذکر است که امروزه ظروف پلاستیکی در حجم‌های مختلف و مطابق با اصول بسته‌بندی دارو تولید می‌شوند.
ظروف فلزی یکی از بهترین و مناسب‌ترین بسته‌بندی‌های مواد دارویی هستند. چراکه این ظروف ناپایدار هستند و به این ترتیب خطرات آلودگی را به کم‌ترین میزان ممکن می‌رسانند. لازم به ذکر است که ظروف فلزی بسته‌بندی اولیه دارو است و این بسته‌بندی را یک کارتن در بر می‌گیرد که بسته‌بندی ثانویه نام دارد. دقت داشته باشید که در بسته‌بندی داروها با ظروف فلزی طرح گرافیکی با توجه به سن مصرف‌کننده تغییر می‌کند.
دقت داشته باشید که امروزه برای آنکه حمل‌ونقل داروها بهتر انجام گیرد آنها را در جعبه‌های بسیار بزرگی بسته‌بندی می‌کنند که به آنها اصطلاحاً جعبه سوم می‌گویند.
احتمالاً می‌دانید که جنس کارتن مورد استفاده در بسته‌بندی مواد دارویی تا چه حد مهم است. این کارتن باید بسیار محکم باشد و از استانداردهای سازمان بهداشت پیروی کند. امروزه بطورمعمول برای بسته‌بندی داروها از مقواهای مخصوص که ایندر برد نام دارند استفاده می‌شود. این مقواها در بازار به مقواهای بهداشتی مشهور هستند و در گرماژهای مختلف تولید می‌شوند.
از دیگر نکاتی که در هنگام انتخاب کارتن باید به آن توجه داشت این است که کارتن موردنظر باید سبک باشد و به راحتی بتوان فونت نوشتاری و طرح موردنظر را بر روی آن پیاده‌سازی کرد.
برای بسته‌بندی داروهای صادراتی روش‌های بسیار زیادی وجود دارد که از رایج‌ترین و مهم‌ترین آنها می‌توان به بطری‌های شیشه‌ای، ظروف پلاستیکی، فویل‌های آلومینیوم و... اشاره کرد. دقت داشته باشید که هریک از متریال‌های ذکرشده بسته‌بندی اولیه دارو است و دارو موردنظر پس از این بسته‌بندی درون کارتن یا جعبه‌های خاصی که بسته‌بندی ثانویه نام دارند قرار می‌گیرند.
فراموش نکنید که داروهای صادراتی مسیر بسیار طولانی در پیش دارند به همین خاطر این داروها درنهایت درون یک بسته‌بندی سوم قرار می‌گیرند تا به این ترتیب در حمل‌ونقل هیچ آسیبی نبینند.
پیش از هرچیزی دقت داشته باشید که فویل‌های آلومینیوم انعطاف‌پذیری و ایمنی بسیار بالایی دارند. این فویل‌ها یک مانع محافظتی بسیار خوب برای دارو ایجاد می‌کنند و به این ترتیب آن را از عوامل محیطی مختلف نظیر؛ رطوبت، اکسیژن، نور و... در امان نگه می‌دارند. درنتیجه این امر فویل‌های آلومینیومی مدت نگهداری داروها را تا حد بسیار زیادی افزایش می‌دهند.
دقت داشته باشید که فویل‌های آلومینیومی به راحتی مهر و موم می‌شوند. از دیگر مزیت‌های این فویل‌ها می‌توان به سبک‌بودن آنها اشاره کرد. لازم به ذکر است که فویل‌ها به دلیل سبکی به سادگی قابل انبار هستند و حمل‌ونقل آنها نیز بسیار آسان است.
در بسته‌بندی داروهای صادراتی باید اصول خاصی را درنظر داشت که در ادامه به معرفی و بررسی مهم‌ترین آنها می‌پردازیم.
همانطور که گفتیم بسته‌بندی شما باید از دارو موردنظر در برابر عوامل و تهدیدات بیرونی محافظت کند. در جنس بسته‌بندی خود نیز دقت داشته باشید. این جنس باید به گونه‌ای باشد که دارو را بی‌اثر نسازد و مواد زائد در آن آزاد نکند.
فراموش نکنید که دارو موردنظر شما یک دارو صادراتی است. این دارو برخی مواقع با مقصد خود فاصله بسیار زیادی دارد، به همین خاطر باید به گونه‌ای بسته‌بندی شود که حمل‌ونقل هیچ آسیبی به آن نرساند. همچنین فراموش نکنید که این دارو باید انبارداری و نگهداری بسیار راحتی داشته باشد.
بسته‌بندی داروهای صادراتی، مخصوصا بسته بندی داروی کودکان باید به گونه‌ای باشد که در آن تمام اطلاعات لازم نظیر؛ نام دارو، شکل دارو، میزان ماده موثر یا ترکیبات سازنده و مقدار هرکدام، نحوه نگهداری و مصرف دارو، تاریخ ساخت، تاریخ انقضا و... بطور کامل درج شود تا به این ترتیب افراد در هنگام مصرف با مشکلی مواجه نشوند.
همانطور که گفتیم شکل ظاهری بسته‌بندی یک دارو معرف شرکت سازنده آن است، به همین خاطر در هنگام بسته‌بندی داروهای صادراتی به ظاهر آن باید توجه داشت.
در سال‌های اخیر سازمان‌های ناظر یک برچسب به برچسب‌های داروها اضافه کرده‌اند. این برچسب حاوی یک بارکد سه‌بعدی است و اصابت و اطمینان‌بخش بودن دارو را نشان می‌دهد. در بسته‌بندی داروهای صادراتی خود حتماً به این برچسب توجه داشته باشید.
همانطور که می‌دانید نحوه مصرف دارو و شکل فرآورده بر شکل بسته‌بندی یک دارو تأثیرگذار است و آن را تغییر می‌دهد. درنتیجه در هنگام بسته‌بندی داروها باید این اصل را نیز در نظر داشت.
جمع بندی
همانطور که گفتیم بسته‌بندی یکی از حوزه‌های بسیار سودآور است اما در این امر باید به نکات بسیار زیادی توجه داشت. بسته‌بندی دارو ازجمله داروهای صنعتی یکی از محبوب‌ترین حوزه‌های بسته‌بندی است. در هنگام بسته‌بندی داروهای صادراتی باید به نکات بسیار زیادی توجه داشت که از مهم‌ترین آنها می‌توان به استفاده از متریال مناسب، حفاظت از دارو، برچسب اصالت، سهولت نگهداری و جابه‌جایی و انبارداری و... اشاره کرد. فراموش نکنید که دارو شما صادراتی است و در برخی مواقع مسافت بسیار زیادی باید طی کند، به همین خاطر بسته‌بندی مناسب آن اهمیت بسیار زیادی دارد.
واحد تحقیق و توسعه مجتمع چاپ و بسته بندی کیان مهر