کاغذ در صنعت چاپ دارای انواع مختلفی است که هر یک از آنها برای کار خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حال حاضر انواع بسیار زیادی کاغذ برای مصارف متفاوت در بازار عرضه می‌شود که معمولا بر اساس ویژگی و کاربردشان طبقه بندی می‌گردند. از جمله ویژگی‌های کاغذها می‌توان به جنس، ضخامت و گرماژ آنها اشاره نمود. در واقع ویژگی‌های کاغذها است که میزان کیفیت آنها را تعیین می‌کند و به طور واضح با بالا رفتن کیفیت، قیمت آنها نیز افزایش می‌یابد.
برای انتخاب کاغذ در صنعت چاپ عوامل گوناگونی مانند کار چاپی و نوع چاپگر نیز باید در نظر گرفته شوند و بر اساس این عوامل است که کاغذ مناسب مورد نیاز طراحی می‌گردد. هزینه چاپ در این صنعت بسیار حایز اهمیت است و یکی از تأثیرگذارترین دلایل بر روی هزینه ها، نوع کاغذ مورد استفاده است. بنابراین انتخاب نوع کاغذ در صنعت چاپ بسیار مهم تلقی می‌شود که باید با توجه به محصول مورد نظر درست صورت گیرد و در عین حال از کیفیت مورد قبولی نیز برخوردار باشد. برای آشنایی با انواع کاغذ در صنعت چاپ، به بررسی ویژگیها و کارآیی برخی از آنها به طور مختصر می‌پردازیم.
فهرست مطالب:(با کلیک بر روی هر عنوان به توضیحات بیشتر هدایت شوید)
کاغذ روزنامه جزو کاغذهای ارزان قیمت در صنعت چاپ محسوب می‌شود که به صورت رول و ورقه‌ای وجود دارد و معمولا برای چاپ روزنامه با ماشین افست و لترپرس یا صورت حساب‌هایی مانند قبض‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع کاغذ از یک خمیر مکانیکی تولید می‌گردد که ترکیبی از خمیر چوب و الیاف بازیافتی است. در این الیاف ناخالصی‌هایی وجود دارد که باعث می‌شود کاغذ با قرار گرفتن در معرض نور دچار تغییر رنگ شده و شکننده می‌گردد. با توجه به این موضوع باید گفت که عمر کاغذ روزنامه به دلیل بالا بودن احتمال پوسیدگی، کم است. از ویژگی‌های دیگر این کاغذ می‌توان به قدرت جذب رنگ بالای آن اشاره نمود. به طور کلی در کاغذهای روزنامه قیمت پایین و سرعت چاپ‌پذیری بالا نسبت به کیفیت چاپ از اهمیت بیشتری برخوردار است. یکی از روش‌های کاهش هزینه در تولید روزنامه، استفاده از کاغذهایی با گرماژ پایین‌تر است.
یک نوع کاغذ روزنامه به نام کاغذ مکانیکی نیز وجود دارد که قسمت بیشتر آن از چوب تشکیل شده و فقط اندکی خمیر شیمیایی برای مقاوم سازی به آن اضافه می‌گردد. مواد شیمیایی موجود در خمیر این کاغذ سبب سفیدتر شدن آن و در نتیجه بالا رفتن مرغوبیت آن می‌شود. این نوع کاغذ در صنعت چاپ برای چاپ انواع مجلات، کاتالوگ‌ها و بروشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاغذ بدون اسید یا غیراسیدی به کاغذی می‌گویند که دارای PH بیشتر از 7 و یا 7 است. وجود اسید در کاغذ سبب می‌شود که رنگ سفید آنها به مرور زمان زرد گردد. همچنین اسید باعث شکنندگی کاغذ و کاهش مقاومت آن در برابر پارگی می‌شود. اسید در کاغذ با فاسد شدن ماده‌ای به نام لیگنین به وجود می‌آید. لیگنین ماده‌ای است که در چوب وجود دارد و از آنجایی که کاغذها نیز از چوب تهیه می‌گردند، این ماده در کاغذ نیز دیده می‌شود.
بنابراین کاغذها چون دارای لیگنین هستند، بعد از مدتی اسیدی می‌گردند. در نتیجه می‌توان با از بین بردن لیگنین طی فرایند تولید خمیر کاغذ، این مشکل را حل نمود و کاغذ بدون اسید تولید کرد. در فرایند تولید این نوع کاغذ ابتدا چوب به خمیر تبدیل شده و لیگنین موجود در خمیر به روش‌های شیمیایی جدا می‌گردد. در مرحله بعد با افزودن مواد قلیایی مانند کلسیم یا منیزیم بیکربنات به خمیر، خاصیت اسیدی آن کاملا خنثی شده و کاغذی بدون اسید تولید می‌شود. این کاغذها با توجه به میزان مواد قلیایی به کار رفته در تولیدشان می‌توانند 500 تا هزار سال عمر داشته باشند. از دیگر مزایای کاغذهای غیراسیدی می‌توان مقاومت و دوام بیشتر و بازیافت راحت‌تر آنها را نام برد. این کاغذها در صنعت چاپ برای چاپ کتاب، نشریات و مجلات علمی، اسناد و مدارک، عکس و هر محصولی که نیاز به نگهداری طولانی مدت در آرشیو دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این نوع کاغذ در صنعت چاپ به طور معمول برای چاپ کتاب‌های پرحجم و گرانبها به کار می‌رود. دلیل نامگذاری این کاغذ استفاده از آن برای چاپ کتاب انجیل است. کاغذ انجیلی با نام کاغذ هندی نیز شناخته می‌شود. رنگ این کاغذ سفید و ضخامت آن بسیار کم است. داشتن خاصیت پشت پوشانی نیز جزو ویژگی‌های کاغذ انجیلی محسوب می‌شود. در تهیه خمیر این کاغذ، مواد معدنی بسیار زیادی به کار برده می‌شود و به همین دلیل برای نوشتن کاغذ خوبی به شمار نمی‌آید اما چاپ هافتون را با کیفیت بالا و مرغوب ممکن می‌سازد. برای تولید کاغذ انجیلی اغلب خمیرهای شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند، با وجود این برای تهیه انواع مرغوب این کاغذ از مواد پنبه و کتان نیز استفاده می‌گردد.
کاغذ خودکپی یا کاربن لس در واقع کارکردی مشابه کاغذ کاربن دار دارد ولی کاربن در آن دیده نمی‌شود. در واقع به نوعی در مصرف کاغذ برای تولید کاربن صرفه جویی صورت گرفته است که این عمل با کاهش قطع درختان می‌تواند تا حدودی به حفظ محیط زیست کمک نماید. این کاغذ دارای پوشش مخصوصی است که با فشار آوردن بر روی آن، خطوط و نقوش را در رنگهای آبی یا مشکی بر روی کاغذ زیرین خود منتقل می‌نماید و به دلیل عدم وجود کاربن در حین کار با این نوع کاغذ دست‌ها سیاه و کثیف نمی‌شوند. کاغذ خودکپی در رنگهای مختلف و به صورت رول و شیت به بازار عرضه می‌گردد.
گرماژ این نوع کاغذ 40 تا 240 گرم است. این کاغذ در صنعت چاپ بیشتر برای قبض‌ها، فرم‌ها، فاکتورها و قراردادهای چند نسخه‌ای به کار برده می‌شود. نکته‌ای که در مورد کاغذهای خودکپی وجود دارد این است که دارای تاریخ مصرف هستند و با گذشتن از این تاریخ، حساسیت خود را از دست می‌دهند و عملکرد اولیه را ندارند. ابعاد این کاغذها در هنگام تولید معمولا در اندازه‌های A4 ،A5 و A3 در نظر گرفته می‌شود اما با توجه به کاربردی که در محصولات چاپی دارند در صورت نیاز با ابعاد کوچکتر از A3 نیز به طور سفارشی قابل چاپ هستند. در تهیه این نوع کاغذ از میکرو کپسول‌هایی استفاده شده است که ترکیب آنها سبب ایجاد رنگ و انعکاس آن بر روی صفحه زیرین می‌شود. تعداد برگه‌های خودکپی در یک محصول بر اساس نیاز می‌تواند از دو تا پنج برگ انتخاب گردد.
کاغذ شیمیایی در صنعت چاپ برای تولید محصولات مختلفی مانند چاپ مجلات، بروشور، کتاب و کارهای چاپی تجاری متنوع مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاغذ کیفیت مرغوبی دارد و رنگ‌پذیری آن بسیار مطلوب است و همچنین دارای استحکام و مقاومت بسیار بالایی است. هر چند که کیفیت چاپ رنگی آن در حد کاغذ گلاسه نیست. در تهیه این نوع کاغذ از خمیر چوب استفاده می‌گردد و این خمیر نیز به روش‌های شیمیایی حاصل می‌شود و روش‌های مکانیکی در آن نقشی ندارند.
پرداخت این کاغذ به وسیله ماشین صورت می‌گیرد و ارایه آن در بازار به شکل ورق یا رول انجام می‌پذیرد. کاغذ شیمیایی به عنوان کاغذ چاپ افست نیز شناخته می‌شود. به چاپگر افست، لیتوگرافی افست نیز می‌گویند بنابراین کاغذهای افست به طور ویژه برای چاپ لیتوگرافی به کار برده می‌شوند. این کاغذها به دلیل داشتن نوع پرداخت مرغوب، فاقد پرز بوده و به همین دلیل برای چاپ افست مورد استفاده قرار می‌گیرند. کاغذهای افست با کیفیت مطلوب باید در ماشین کاغذ سازی ساخته شوند که دارای دو توری آبکش هستند. این نوع کاغذها در مقایسه با کاغذهای کارتریج رنگ روشن‌تری دارند و دارای اندکی ته رنگ کرمی هستند.
این نوع کاغذ در صنعت چاپ برای تهیه کتاب به کار برده می‌شود. کاغذهای آنتیک با این که بسیار مشابه کاغذهای دست ساز هستند اما به وسیله ماشین ساخته می‌شوند. این کاغذها حجم خوب، سطح زبر و خشن دارند. کاغذهای آنتیک به دلیل حجم زیادی که دارند برای چاپ کتاب‌های حجیم مناسب نیستند و در صورت استفاده از آنها برای کتاب‌هایی با حجم زیاد، نسبت به کاغذهای دیگری که گرماژ یکسان دارند، سبب افزایش بیش از حد ضخامت کتاب می‌گردند.
بنابر آنچه بیان شد، استفاده از کاغذ آنتیک برای چاپ کتاب‌های نازک و با قطر کم مناسب‌تر است. نوعی کاغذ آنتیک با نام کاغذ آنتیک فشرده نیز وجود دارد که در تهیه آن با استفاده از دندی رول الیاف کاملا فشرده می‌شوند و در نتیجه دارای سطح چاپ‌دهی مطلوب‌تری نسبت به کاغذ آنتیک شیمیایی است. این نوع کاغذها معمولا با گرماژ 70 تا 90 گرم تهیه می‌شوند و هیچ کدام از آنها برای چاپ ترامه به دلیل داشتن سطح زبر و خشن مناسب نیستند و بهتر است که در چاپ کتاب مورد استفاده قرار گیرند.
کاغذ کارتریج دارای انواع مختلفی است که از نظر سختی به شکل‌های خشن و نیمه خشن وجود دارد و از لحاظ پرداخت نیز می‌تواند به دو صورت بدون پرداخت و یا با پرداخت عرضه گردد. به طور کلی این کاغذ در دسته کاغذهای تقریبا سخت قرار می‌گیرد و در تهیه آن از خمیر چوبی استفاده می‌شود که دارای الیاف کوتاه هستند. انواع کاغذ کارتریج برای چاپ و رسم به کار گرفته می‌شود که هر کدام از آنها با توجه به نوع مصرف باید به طرز صحیح و مناسبی انتخاب گردند. داشتن گرماژ 60 تا 170 و یا حتی بالاتر از جمله ویژگی‌های دیگر این نوع کاغذ است. یکی از انواع کاغذ در صنعت چاپ، کاغذ کارتریج پوشش‌دار است که برای چاپ مجلات رنگی و کتاب‌های عکس‌دار به کار برده می‌شود. این نوع کاغذ بین کاغذ گلاسه مات و کاغذ بدون پوشش قرار می‌گیرد و وزنی سبک‌تر از کاغذ گلاسه مات دارد.
کاغذ گلاسه از انواع کاغذهای پوشش‌دار و مرغوب به شمار می‌آید که دارای سطحی صاف و صیقلی است. لایه پوشاننده سطح این کاغذ سبب پخش یکنواخت جوهر بر روی آن شده و در نتیجه کیفیت چاپ را بسیار بالا می‌برد. ترکیبات مختلفی برای پوشاندن سطح کاغذ گلاسه به کار برده می‌شود که در میان آنها ترکیب نشاسته و پلاستیک بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کاغذهای معمولی به دلیل وجود حفره‌های بسیار کوچک، جوهر توزیع نامتوارنی دارد و این سبب کیفیت پایین چاپ می‌گردد؛ اما در کاغذ گلاسه به دلیل وجود لایه پوشاننده این مشکل حل شده است. این امکان وجود دارد که نشاسته موجود بر روی کاغذ به مرور زمان در اثر برخورد با جوهر، دچار تغییر شکل شده و کاغذ را از بین ببرد، به همین دلیل یک لایه پلاستیکی نازک نیز بر روی آن کشیده می‌شود و کاغذ را ضد آب می‌نماید.
کاغذ گلاسه به شکل یک رو و یا دو رو در بازار موجود است. همچنین این کاغذ با گرماژ بین 70 تا 350 گرم تولید می‌شود. کاغذ گلاسه بر اساس براقی و درخشندگی سطح خود به دو نوع براق و مات تقسیم می‌گردد. کاغذ گلاسه مات مواد پوشاننده کمتری دارد و در نتیجه دارای سطحی زبرتر نسبت به گلاسه براق است. در زمان چاپ بر روی کاغذ گلاسه مات باید در نظر داشت که هیچ وقت دو ورق کاغذ گلاسه مات بر روی یکدیگر قرار نگیرند؛ زیرا این کار سبب پخش جوهر بر روی کاغذ می‌گردد.
انواع مختلف این کاغذ در صنعت چاپ به دلیل مرغوبیتی که دارد، بسیار زیاد مورد استفاده واقع می‌شود. کاربرد اصلی کاغذ گلاسه در صنعت چاپ به خاطر کیفیت بالا در چاپ عکس‌ها و تصاویر رنگی است. به طور کلی بیشتر موارد مصرف این نوع کاغذ برای چاپ کارهای رنگی، ترامه، جلد مجلات و کارت‌های ویزیت است. در واقع باید گفت که کاغذ گلاسه در صنعت چاپ یکی از محبوبترین کاغذها به شمار می‌آید.
مقوا نوعی کاغذ محسوب می‌شود که ضخیم، محکم و درای انعطاف است. در فرایند تولید مقوا از سلولز که ماده تشکیل دهنده چوب است، استفاده می‌گردد. در واقع روش ساخت مقوا مانند کاغذ است با این تفاوت که در آن به جای یک لایه، چندین لایه خمیر کاغذ به کار می‌رود. مقوا به دو صورت بدون پوشش و پوشش‌دار در بازار وجود دارد. این کاغذ در صنعت چاپ برای ساخت جعبه، کارتن، کاتالوگ و جلد کتاب‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مقوا دارای انواع مختلفی است که یکی از آنها مقوا پشت طوسی و پشت سفید است. این نوع مقوا در سایزهای مختلف و گرماژهای 210 تا 400 گرم عرضه می‌گردد و اغلب برای مواد شوینده و بهداشتی به کار می‌رود. ایندکس برد نیز نوعی مقوا است که در صنعت چاپ برای تهیه انواع کارت ویزیت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با توجه به تمام مواردی که گفته شد می‌توان بیان نمود که در صنعت چاپ انواع مختلفی از کاغذها به کار گرفته می‌شوند که هر یک دارای ویژگی خاص خود هستند و برای تهیه و چاپ هر محصول باید با دقت کافی نوع مناسبی از آنها را انتخاب نمود. از جمله کاغذهای پرکاربرد دیگری که در صنعت چاپ مورد استفاده هستند، می‌توان به کاغذهای پشت چسب‌دار، کاغذ پلاستیکی و کاغذ کرافت اشاره نمود.
سوالات متداول:
واحد تحقیق و توسعه مجتمع چاپ و بسته بندی کیان مهر